Norwescy laureaci Nagrody Nobla. Norske nobelprisvinnere.

Na początku października jak co roku głośno o nowych laureatach Nagrody Nobla. Nas oczywiście najbardziej cieszy wyróżnienie dla Olgi Tokarczuk, już drugiej polskiej zwyciężczyni w kategorii literatury! Czy wiecie może, ilu Norwegów może pochwalić się podobnym osiągnięciem? Jeśli nie, to polecamy naszą małą podróż w czasie – nie tylko humanistom, ale też pasjonatom nauk ścisłych. 🙂 Norwescy laureaci Nagrody Nobla. 

Norwescy laureaci Nagrody Nobla

May-Britt Moser i Edvard Moser

fizjologia lub medycyna

2014

Para norweskich psychologów i neurologów z uniwersytetu w Trondheim. Wraz z Johnem O’Keefem odkryli grupy komórek nerwowych, które odpowiadają za naszą orientację w przestrzeni. Ich badania dają nadzieję m.in. pacjentom zmagającym się z Alzheimerem – dzięki lepszemu poznaniu zmysłu orientacji być może uda się opracować leki hamujące tę chorobę.

Źródło: ntnu.edu

Finn E. Kydland

ekonomia

2004

Wieloletni profesor uczelni w Stanach Zjednoczonych, m.in. Uniwersytetu Kalifornijskiego, teraz również wykładowca Uniwersytetu w Stavanger. Nagrodę otrzymał wspólnie z Edwardem Prescottem za badania nad wpływem nowych technologii i zmian polityki ekonomicznej na cykle koniunkturalne. Brzmi skomplikowanie, ale skoro daje nadzieję na lepsze zarządzanie kryzysami ekonomicznymi, to jesteśmy na tak.

Źródło: nhh.no

Trygve Haavelmo

ekonomia

1989

Urodzony niedaleko Lillestrøm norweski ekonometryk. Po wybuchu II wojny światowej schronił się w USA, gdzie obronił doktorat na Uniwersytecie Harvarda, w 1947 powrócił do kraju, gdzie do końca życia związany był z Uniwersytetem w Oslo. Pionier wykorzystywania w ekonomii rachunku prawdopodobieństwa i innych metod statystycznych, mistrz prognoz giełdowych. Twórca twierdzenia dotyczącego zrównoważonego budżetu państwa – szczególnie polecamy wszystkim politykom, ale nie tylko.

Źródło: sv.uio.no

Ivar Gievær

fizyka

1973

Od lat 50. mieszkaniec Kanady, a następnie USA, gdzie otrzymał obywatelstwo. Dotknięty niestety „syndromem Nobla”, czyli tendencją do rozwijania paranaukowych przekonań po otrzymaniu tejże nagrody – w ostatnich latach zaprzecza, jakoby problem globalnego ocieplenia był spowodowany przez aktywność człowieka. Smutne to, ale nie zapominajmy o jego dokonaniach w innej dziedzinie – wyróżnienie otrzymał za przełomowe odkrycia w zakresie zjawiska tunelowania. W dużym skrócie chodzi o przewodzenie elektryczne, a skoro w grę wchodzi energia, to temat musi być niezwykle ważki.

Źródło: morgenbladet.no

Odd Hassel

chemia

1969

Fizykochemik i krystalograf, który rozwijał swoje umiejętności nie tylko w Oslo, ale też w Niemczech i… polskim laboratorium Kazimierza Fajansa. Nagrodę (wraz z Derekiem Bartonem) otrzymał za badania nad konformacją, tj. układem cząsteczki chemicznej, która może zmieniać się poprzez obracanie się, bez zrywania wiązań między atomami. Zjawisko to jest kluczowe m. in. dla aktywności DNA i białek w organizmie.

Źródło: worldscientific.com

Ragnar Frisch

ekonomia

1969

Profesor Uniwersytetu w Oslo, dyrektor norweskiego Instytutu Ekonomicznego. Udzielał się w wielu komisjach eksperckich badających sytuację ekonomiczną krajów rozwijających się. Ojciec systemu rachunkowości narodowej, bez którego norweska gospodarka nie byłaby tym, czym jest dzisiaj. Laureat pierwszej w historii nagrody im. Nobla w swej dziedzinie za opracowanie modeli dynamiki do analizy procesów gospodarczych.

Źródlo: quoteslab.net

Lars Onsager

chemia

1968

Trzy zasady termodynamiki? Błąd, ten urodzony w Oslo obywatel amerykański sformułował czwartą, tzw. relację wzajemności Onsagera. Ulepszył też teorię elektrolitów i jako pierwszy rozwiązał parę układów równań stworzonych przez starszych kolegów po fachu. Gdyby nie został za to wszystko nagrodzony, zakrawałoby to co najmniej na skandal, prawda?

Źródło: sciencesource.com

Sigrid Undset

literatura

1928

Autorka nadal poczytnej trylogii Krystyna, córka Lavransa odmalowującej czternastowieczną norweską rzeczywistość. Prawdziwa humanistka – w latach 30. otwarcie krytykowała rasizm oraz nazizm, co po wybuchu wojny skłoniło ją do skądinąd niełatwej ucieczki z kraju. Jej twarz widnieje dzisiaj na norweskich banknotach o prawie najwyższym nominale, całkowicie zasłużenie.

Źródło: litteraturfestival.no

Fridtjof Nansen

nagroda pokojowa

1922

Powszechnie znany jako polarnik, nie każdy jednak wie, że jego drugą pasją były prawa człowieka. Podczas I wojny światowej pracował w Londynie, a od 1920 roku pełnił funkcję pierwszego komisarza Ligi Narodów ds. uchodźców. Pomysłodawca tzw. paszportów nansenowskich, dokumentów dla bezpaństwowców, w dużej mierze uciekinierów z radzieckiej Rosji, które posiadali choćby pisarz Vladimir Nabokov, artysta malarz Marc Chagall, kompozytor Igor Strawinski czy… Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska, porucznik Wojska Polskiego, córka marszałka. Paszporty te do dziś uznawane są w większości państw świata.

Źródło: researchgate.net

Christian Lous Lange

nagroda pokojowa

1921

Filolog angielski i francuski, badacz idei internacjonalizmu. Pomysłodawca i sekretarz Unii Międzyparlamentarnej zrzeszającej reprezentantów ze 173 krajów świata, mającej na celu pokojowe rozwiązywanie międzynarodowych konfliktów – jak tytaniczna (i koniec końców niewdzięczna) była to praca na przełomie wieków, można sobie tylko wyobrażać. Sekretarz instytutu noblowskiego w Oslo do 1910. Współtworzył także Ligę Narodów.

Źródło: fredsakademiet.dk

Knut Hamsun

literatura

1920

Prekursor modernizmu w powieści, twórca ogromnie kontrowersyjny ze względu na swoje proniemieckie sympatie, ale według wielu najgenialniejszy w historii norweskiej literatury. Nagrodę Nobla otrzymał za powieść Błogosławieństwo ziemi, które jury porównywało do twórczości Hezjoda. Jego najbardziej znanym dziełem pozostaje jednak Głód, skonstruowany w sposób, który dla innych europejskich pisarzy stanie się charakterystyczny dopiero ok. 40 lat później.

Źródło: digitalmuseum.no

Bjørnstjerne Bjørnson

literatura

1903

Człowiek renesansu, nagrodzony za poezje oraz talent epicki i dramatyczny. Jeden z tzw. „wielkiej czwórki” norweskiej literatury obok Ibsena, Alexandra Kiellanda i Jonasa Lie – z tym pierwszym zresztą blisko się przyjaźnił. Autor słów norweskiego hymnu narodowego, a ponadto zaangażowany (i znany ze swojego temperamentu) działacz społeczny, popierający m.in. równouprawnienie kobiet.

Źródło: snl.no

#nobel #nobelprisvinnere #nagrodanobla #laureat #maybrittmoser #edvardmoser #finnkydland #trygvehaavelmo #ivargievær #OddHassel #RagnarFrisch #LarsOnsager #SigridUndset #FridtjofNansen #ChristianLousLange #KnutHamsun #BjørnstjerneBjørnson