Preteritum eller Perfektum

Parę miesięcy temu nauczyliśmy się wspólnie jak używać czasu preteritum, zatem norweskiego czasu przeszłego. Dowiedzieliśmy się, że używamy go najczęściej, gdy coś wydarzyło się raz w konkretnym momencie przeszłości, dana czynność już się zakończyła i nie ma żadnego wpływu na naszą teraźniejszość.

W języku norweskim mamy również tak zwany czas przeszło-teraźniejszy, który nazywa się presens perfektum. Jeśli język angielski nie jest wam obcy, możemy podpowiedzieć, że można uznać go za odpowiednik czasu Present Perfect; użycie jest bardzo podobne. Czasu presens perfektum używamy wtedy, gdy wypowiadamy się na temat przestrzeni czasowej od momentu wydarzenia do czasu teraźniejszego. To znaczy wtedy, kiedy opisujemy zdarzenie, które miało miejsce w przeszłości, ale się nie zakończyło i trwa do dnia dzisiejszego lub zakończyło się, ale ma wpływ na teraźniejszość.

 

Przede wszystkim, czas presens perfektum ma budowę złożoną:

 

ha + perfektum partisipp (III forma czasownika) = orzeczenie w czasie presens perfektum

 

Jak można zauważyć powyżej, ma dwie składowe: czasownik posiłkowy ha (który oznacza mieć), który odmieniamy w czasie teraźniejszym oraz forma czasownika perfektum partisipp, czyli trzecia forma czasownika (pierwszą formą jest forma teraźniejsza, drugą preteritum, trzecią jest właśnie perfektum partisipp).

 

Przykład 1:

Jeg har bodd i Ålesund i 4 år.

Mieszkałem/am w Ålesund przez 4 lata.

 

å bo (mieszkać): jeg bor (mieszkam, I forma [presens]), jeg bodde (mieszkałem/am, II forma [preteritum]), jeg har bodd (mieszkałem/am, III forma [presens perfektum])

 

Głównym problemem pojawiającym się również przy użyciu norweskiego czasu teraźniejszo-przeszłego jest to, że w języku polskim nie mamy jego dokładnego odpowiednika. W powyższym przykładzie można zauważyć, że har bodd zostało przetłumaczone na mieszkałem/am, czyli dokładnie tak, jakbyśmy przetłumaczyli to również mając zdanie w „zwykłym” czasie przeszłym (preteritum):

 

Przykład 2:

Jeg bodde i Ålesund i 4 år.

Mieszkałem/am w Ålesund przez 4 lata.

 

Z tego względu czas preteritum często tłumaczony jest w języku polskim na czas albo teraźniejszy, albo przeszłym. Przyjrzyjmy się jednak zarówno przykładowi pierwszemu jak i drugiemu:

 

Przykład 1: Jeg har bodd i Ålesund i 4 år.

Przykład 2: Jeg bodde i Ålesund i 4 år.

(Mieszkałem/am w Ålesund przez 4 lata.)

 

Czy jesteś w stanie zauważyć różnice znaczeniową mimo tego, że w języku polskim te zdania brzmią dokładnie tak samo?

 

Różnica znaczeniowa jest dość spora!

 

W przykładzie pierwszym mówimy o tym, że cztery lata temu zamieszkaliśmy w Ålesund i proces ten trwa do dziś.

 

W przykładzie drugim informujemy, że kiedyś przeprowadziliśmy się do Ålesund i mieszkaliśmy tam przez okres czterech lat, ale ten proces już się zakończył (!). Obecnie nie mieszkamy już w Ålesund i jest to wydarzenie z przeszłości, które już się zakończyło i dziś nie obowiązuje.

 

Gdy znamy już strukturę zdania twierdzącego w czasie perfektum oraz jego nacechowanie znaczeniowe, przejdźmy do tworzenia pytań:

 

har + podmiot + perfektum partisipp

 

Pytania tworzymy przez użycie inwersji, lokując czasownik ha przed podmiotem.

 

Przykład 3:

Har du bodd i Oslo?

Czy mieszkałeś/aś w Oslo?

 

Jeśli chodzi o przeczenie, jak już się pewnie domyślasz – użyjemy przysłówka ikke. Ikke stawiamy za czasownikiem ha:

 

Przykład 4:

Jeg har ikke vært i Oslo.

Nie byłem/am w Oslo.

 

å være (być): jeg er (jestem, I forma [presens]), jeg var (byłem/am, II forma [preteritum]), jeg har vært (byłem/am, III forma [presens perfektum])

 

Podsumowując, czasu presens perfektum użyjemy wtedy, gdy:

• mówimy o czynności, która rozpoczęła się w przeszłości i trwa do dziś:

Per har jobbet som mekaniker i to måneder.

Per pracuje jako mechanik od dwóch miesięcy.

• wypowiadamy się o czynności, która miała miejsce w niekonkretnym momencie w przeszłości; być może czynność się zakończyła, ale jej skutki trwają do dziś i mają wpływ na teraźniejszość:

Hun har stengt døra.

Ona zamknęła drzwi.

• mówimy o czymś, co zakończy się w przyszłości, przed rozpoczęciem drugiej czynności:

Når jeg har gjort hjemmeleksene, skal jeg gå på kino.

Kiedy wykonam zadania domowe, pójdę do kina.

 

Czy teraz, kiedy znasz już zarówno czas przeszły [preteritum] oraz czas teraźniejszo-przeszły [presens perfektum] jesteś w stanie je rozróżnić i poprawnie ich użyć?

 

Sprawdź się w przygotowanym przez Trolltunga zadaniu i pochwal się wynikiem!

 

Lykke til!

 

Øvelse:

 

Wstaw czasownik podany w nawiasie w odpowiedniej formie [preteritum lub presens perfektum]. Niektóre zdania są w formie przeczenia – pamiętaj o wstawieniu ikke w odpowiednie miejsce:

1. Merete _________ (å besøke) mora si i fjor.

2. ___ du noen gang ____ (å være) i Stockholm?

3. Peter __________ (å spise, ikke) middag og han er veldig sulten nå.

4. Eva ___________ (å sove) altfor lenge i natt. Er hun syk?

5. Jeg ________ (å lære) norsk i 2 år nå.

6. Silje __________ (å flytte) til Kristiansand i 2015.

7. Det lukter veldig godt! Mora ________ (å bake) sjokoladekake.

8. Mathias ______ (å leke) med vennene sine i to timer, men nå skal han hjem.

9. Jeg _______ (å være) i Warszawa for to år siden.

10. Hvor lenge _____________ (å vente, du) på meg?

 

 

Rozwiązanie:

1. besøkte; 2. har, vært; 3. har ikke spist; 4. har sovet; 5. har lært; 6. flyttet; 7. har bakt; 8. har lekt; 9. var; 10. har du ventet.

Poznaj naszą ofertę i naucz się z nami różnicy między preteritum a perfektum! 🙂

Oferta

#preteritum #perfektum #czas #gramatyka #partisipp #przeszły #przeszłość