Lepiej razem czy osobno? Norweskie czasowniki złożone

Na pewnym etapie nauki norweskiego uczniowie zaczynają zauważać pewien schemat: tilhøre (należeć) znaczy dokładnie to samo, co høre til, påpeke (wskazać) to bliźniak peke på, a inngå (zawrzeć, np. umowę, układ) spokojnie można używać zamiennie z… Gå inn? Chwileczkę, zwrot ten oznacza przecież tyle, co wejść… I tutaj właśnie zaczynają się schody. Norweskie czasowniki złożone z przedrostkiem i tzw. partykułą frazową, która odrywa się od niego, nie zawsze będą pasowały do siebie jak ulał. W dzisiejszym poście wyjaśniamy, w jaki sposób mogą się one zachować i jak najlepiej sobie z tym poradzić.

Po pierwsze, niektóre z norweskich przedrostków połączą się z czasownikiem na stałe – oznacza to, że pod żadnym pozorem nie wolno nam umieszczać go na końcu. Do tej grupy należeć będą takie prefiksy jak: -be, -fore, -mis, -sam, -unn, czasami również -an:

å behandle (leczyć; traktować)

å forekomme (występować, pojawiać się)

å misbruke (nadużywać)

å samarbeide (współpracować)

å unngå (unikać)

å anta (zakładać [poczynić założenie])*

*OBS! Możliwe jest oderwanie tego przedrostka w przypadku czasowników å angå (dotyczyć) – å gå an (być możliwym)

Statystycznie rzecz biorąc czasowników, w których przedrostek może się odłączyć i powędrować na koniec, jest jednak więcej. W takim wypadku zaobserwujemy jedno z tych trzech zjawisk:

1. Znaczenie czasownika nie zmieni się. Ewentualnie wersja łączna bardziej będzie pasować do stylu wysokiego, formalnego, a rozdzielna zabrzmi bardziej potocznie. Poza wspomnianym już tilhøre czy påpeke przykładem może być:

å overføre – å føre over (przenieść)

å nedbryte – å bryte ned (rozkładać na części. np. o procesie chemicznym)

å oppfinne – å finne opp (wynaleźć)

å utfylle – å fylle ut (wypełnić, np. wniosek)

å utleie – å leie ut (wynajmować)

2. Znaczenie będzie podobne, ale wariant łączny należy rozumieć metaforycznie, a rozdzielny – konkretnie:

å utvikle (rozwinąć talent, osobowość, możliwości) – å vikle ut (rozwinąć nić, rulon, itp.)

å utlegge (wyłożyć, tłumaczyć) – å legge ut (wyłożyć, wystawić)

å oppløfte (podnieść na duchu) – å løfte opp (podnieść przedmiot)

3. Norweskie czasowniki, w których znaczenie zmieni się całkowicie:

å overse (przeoczyć; zignorować) – å se over (doglądać, nadzorować)

å oppstå (powstać, pojawić się) – å stå opp (wstać)

å påstå (twierdzić) – å stå på (nie dawać się, być wytrwałym)

å nedlegge (zamknąć, np. firmę, szpital) – å legge ned (odłożyć przedmiot)

å oversette (tłumaczyć, o języku) – å sette over (przełączyć, zmienić ustawienie)

å avta (ustąpić, zmniejszyć się) – å ta av (zdjąć ubranie; o samolocie – wystartować)

å avslå (odrzucić) – å slå av (wyłączyć)

Powyższe przykłady pokazują wyraźnie, że w przypadku czasowników złożonych warto zachować ostrożność. Najlepiej więc uczyć się ich ZAWSZE w kontekście – jeśli chodzi o przyswajanie słownictwa, tę zasadę polecamy Wam właściwie w każdym przypadku. 🙂

Lykke til!

Poznaj także 10 wyrażeń z czasownikiem „å gå”

Sprawdź ofertę naszych kursów norweskiego!

#czasownik #złożony #czasowniki #złożone #norweska #gramatyka #norweski #behandle #forekomme #misbruke #samarbeide #unngå #anta #overføre #nedbryte #oppfinne #utfylle #utleie