Leksjon 2 Har du barn?

Hei! Hvordan har du det? 🙂 Myślę, że na to pytanie odpowiesz bez zastanowienia i z pewnością jesteś gotowy na krótką pogawędkę z rodowitym mieszkańcem Norwegii. Po przejściu przez nasz poprzedni artykuł, wiesz już jak powiedzieć w jakim mieście mieszkasz, skąd pochodzisz i w jakich językach mówisz. Poznałeś już nawet podstawowe zasady gramatyki przy użyciu czasu teraźniejszego. Nie będziemy jednak owijać w bawełnę – te kilka zwrotów czasem może okazać się niewystarczające aby lepiej poznać swojego rozmówcę czy przedstawić więcej informacji o samym sobie. Ale ikke noe stress! (Nie stresuj się) ponieważ dzięki dzisiejszemu artykułowi będziesz w stanie rozwinąć swoją dotychczasową wiedzę i nauczysz się kilku nowych zwrotów.

Najpierw spróbujmy przyjrzeć się poniższemu tekstowi…

Tor Nordmann bor i Oslo i Munkegata 4. Han er gift med Anna. Tor er mekaniker og jobber på et verksted. Anna er lærer og jobber på en skole. Tor og Anna har to barn, ei datter og en sønn. Dattera heter Ida og sønnen heter Jon. Ida er tolv år og Jon er tre år. Ida går på skole og Jon går i barnehage. Tor kommer fra Norge men Anna kommer fra Polen. Anna går på norskkurs på mandag og onsdag. Familien Nordmann prøver å snakke norsk. Anna vil lære norsk bedre.

…i rozłóżmy go na czynniki pierwsze:

• Tor Nordmann bor i Oslo i Munkegata 4. – Tor Nordmann mieszka w Oslo przy ulicy Munkegata 4.

=> Kiedy chcemy określić dokładniej nasze miejsce zamieszkania i wskazać ulicę, zawsze użyjemy przyimka ”i”, który oznacza polskie ”w”. Jak widać w powyższym zdaniu, mimo, że po polsku powiemy, że mieszkamy „przy” ulicy x, po norwesku powiemy, że mieszkamy „w” ulicy x. Jeśli chcemy wskazać osiedle, np. Kjelsås, wtedy użyjemy przyimka „på”.

Przykład. „Jeg bor på Kjelsås.” – Ja mieszkam na Kjelsås.

• Han er gift med Anna. – On jest w związku małżeńskim z Anną.

=> å være gift – być zamężną/żonatym

Co ciekawe, en gift oznacza w języku norweskim również truciznę – stąd wielu Norwegów żartuje sobie, że å være gift nie tylko oznacza bycie w związku małżeńskim ale i… bycie trucizną. 😉

• Anna er lærer og jobber på en skole. – Anna jest nauczycielką i pracuje w szkole.

=> en lærer – nauczyciel

en skole – szkoła

Jak widać powyżej, przyimek „på” potrafi sprawić niemało kłopotów – w zależności od kontekstu czy wyrażenia potrafi znaczyć zupełnie co innego. W tym przypadku będzie odpowiednikiem polskiego przyimka „w”.

• Tor og Anna har to barn, ei datter og en sønn. – Tor i Anna mają dwoje dzieci, córkę i syna.

=> et barn – dziecko, (barn – dzieci)

ei datter – córka

en sønn – syn

Uzupełnijmy powyższe słownictwo resztą terminów z zakresu tej tematyki:

en far – ojciec

ei mor – matka

en morfar – dziadek ze strony matki

en farfar – dziadek ze strony ojca

ei mormor – babcia ze strony matki

ei farmor – babcia ze strony ojca

en onkel – wujek

ei tante – ciocia

(et) søsken – rodzeństwo

et barnebarn – wnuczek/wnuczka

• Dattera heter Ida og sønnen heter Jon. – Córka nazywa się Ida a syn Jon.

=> Czasownik å hete znamy już bardzo dobrze, ale z rzeczownikiem ei datter oraz en sønn nastąpiła pewna kosmetyczna zmiana. Rzeczownik przeszedł z formy nieokreślonej na formę określoną. Dlaczego i jak to robimy – o tym w dalszej części artykułu. 🙂

• Ida er tolv år og Jon er tre år. – Ida ma dwanaście lat a Jon trzy lata.

=> Pamiętasz pytajnik „hvor”? Tak, dobrze pamiętasz – pytajnik „hvor” oznacza „gdzie”. Musisz jednak pamiętać, że kiedy do „hvor” dodamy „gammel”, czyli przymiotnik, który oznacza „stary” będzie to oznaczać „jak stary (jesteś)”, czyli… ile masz lat.

Przykład: Hvor gammel er du? – Ile masz lat?

Jeg er tjue år (gammel). – Mam dwadzieścia lat. (słówko „gammel” można dodać na końcu zdania, ale nie jest to konieczność.)

Aby każdy był w stanie powiedzieć ile właściwie ma lat – poniżej przestawiamy liczby od 1 do 101. 🙂

1 – en, ei, ett

2 – to 

3 – tre

4 – fire

5 – fem

6 – seks

7 – sju/syv

8 – åtte

9 – ni 

10 – ti 

11 – elleve

12 – tolv

13 – tretten

14 – fjorten

15 – femten

16 – seksten

17 – sytten

18 – atten

19 – nitten

20 – tjue, tyve

21 – tjueen

22 – tjueto …

30 – tretti

40 – førti

50 – femti

60 – seksti

70 – sytti

80 – åtti

90 – nitti

100 – (ett) hundre

101 – hundre og en…

• Ida går på skole og Jon går i barnehage. – Ida chodzi do szkoły, a Jon chodzi do przeszkola.

=> Jak już wcześnie zostało wspomniane, przyimki w języku norweskimsą dość złożoną sprawą. Przekonałeś się już, że przyimek „på” może oznaczać zarówno „w”, „na” a w powyższym przykładzie „do”. Zwróć uwagę, że gdy chcesz powiedzieć w języku polskim „chodzę do szkoły” w języku norweskim powiesz „jeg går på skole” natomiast gdy chcesz powiedzieć „chodzę do przedszkola” (w języku polskim wciąż używasz tego samego przyimka), powiesz „jeg går i barnehage”. Od czego to zależy? W dużej mierze po prostu od tego, przy jakim słowie występuje przyimek. Im więcej poznasz norweskiego i przeczytasz norweskich tekstów, tym łatwiej będzie Ci użyć odpowiedniego przyimka.

• Tor kommer fra Norge men Anna kommer fra Polen. – Tom pochodzi z Norwegii ale Anna pochodzi z Polski.

=> Zdanie znane Ci już bardzo dobrze! 🙂 A co, jeśli nasz małżonek/żona pochodzi z innego kraju? Poniżej przedstawiamy kilkanaście innych państw oraz przymiotników od nich utworzonych.

Spania, spansk – Hiszpania, hiszpański

Latvia, latvisk – Łotwa, łotewski

Tyskland, tysk – Niemcy, niemiecki

England, engelsk – Anglia, angielski

Russland, russisk – Rosja, rosyjski

Ukraina, ukrainsk – Ukraina, ukraiński

Kina, kinesisk – Chiny, chiński

Frankrike, fransk – Francja, francuski

Sverige, svensk – Szwecja, szwedzki

Danmark, dansk – Dania, duński

Finland, finsk – Finlandia, fiński

Latvia, latvisk – Łotwa, łotewski

Tsjekkia, tsjekkisk – Czechy, czeski

Slovakia, slovakisk – Słowacja, słowacki

Portugal, portugisisk – Portugalia, portugalski

Hellas, gresk – Grecja, grecki

Litauen, litauisk – Litwa, litewski

Hviterussland, hviterussisk – Białoruś, białoruski

• Anna går på norskkurs på mandag og onsdag. – Anna chodzi na kurs norweskiego w poniedziałek i środę.

=> et norskkurs – kurs norweskiego

W powyższym zdaniu znów ”på” oznaczać będzie „na”. Skup się jednak na dalszej części zdania. Kiedy chcesz powiedzieć, że coś dzieje się danego dnia tygodnia, również użyjesz przyimka „på”, w tym przypadku będzie oznaczać „w”. W tej sytuacji, przyimek „på” zawsze będzie stał przy dniu tygodnia.

Poznajmy zatem wszystkie dni tygodnia:

mandag – poniedziałek

tirsdag – wtorek

onsdag – środa

torsdag – czwartek

fredag – piątek

lørdag – sobota

søndag – niedziela

• Familien Nordmann prøver å snakke norsk. – Rodzina Nordmann próbuje mówić w języku norweskim.

=> å prøve – próbować

Kiedy pojawia się zdanie złożone, czyli takie, które zawiera więcej, niż jeden czasownik, musimy pamiętać, że pierwszy z nich występuje w formie osobowej (czyli: odcinamy znak bezokolicznika „å” i dodajemy końcówkę „-r”) natomiast następny w formie nieosobowej (czyli w formie podstawowej – tej, która pojawi się w słowniku). Możemy tutaj właściwie postępować analogicznie jak w języku polskim, w którym również w takim zdaniu najpierw użyjemy czasownika w formie osobowej, a następnie bezokolicznika.

• Anna vil lære norsk bedre. – Anna chce nauczyć się języka norweskiego lepiej.

=> vil (bezokolicznik: å ville) – chce

bedre – lepiej

Czasownik „å ville” jest czasownikiem modalnym i wyraża chęć. Jest to jeden z pięciu, najczęściej używanych czasowników modalnych, które poznamy przy okazji następnych lekcji.

Poznaliśmy już nieco nowych wyrażeń i przeanalizowaliśmy dość złożoną sytuację przyimka w języku norweskim. Pamiętasz zdanie o tym, że Tor i Anna mają dwoje dzieci – córke i syna? Pewnie zwróciłeś uwagę, że w pierwszym zdaniu („Tor og Anna har to barn, ei datter og en sønn”) przed rzeczownikiem stał rodzajnik, natomiast w drugim („Dattera heter Ida og sønnen heter Jon”) rodzajniki zniknęły, a rzeczowniki nieco zmieniły swoją postać.

W języku norweskim każdy rzeczownik ma przed sobą rodzajnik – „et”, „ei”, „en”, które kolejno odpowiadają rodzajowi nijakiemu, żeńskiemu i męskiemu. Istnieje możliwość zamiany rodzaju żeńskiego na rodzaj męski, co nieco ułatwią sprawę – możemy wtedy całkowicie zapomnieć o rodzajniku „ei” (tym samym o rodzaju żeńskim) i zastąpić go rodzajnikiem „en”, ale musisz pamiętać, że nie możesz zrobić tego w drugą stronę. Kiedy przed rzeczownikiem stoi rodzajnik, oznacza to, że jest w formie nieokreślonej. Formy nieokreślonej używamy, gdy mówimy o czymś po raz pierwszy i wprowadzamy nową informację. Oprócz formy nieokreślonej, mamy w języku norweskim również formę określoną. Jak ją tworzymy w liczbie pojedynczej, przedstawia tabelka poniżej:

liczba pojedyncza, forma nieokreślona

ei datter

en sønn

et barn

liczba pojedyncza, forma określona

dattera

sønnen

barnet

Formę określoną możesz utworzyć przez usunięcie rodzajnika sprzed rzeczownika a następnie dodanie go na jego koniec. Wyjątkiem jest rodzaj żeński, gdzie usuwany jest rodzajnik „ei” a na koniec rzeczownika dodana literka „a” (nie końcówka „ei” jak w przypadku innych rodzajników). Tej formy rzeczownika używa się wtedy, kiedy nasz rozmówca wie o czym mówisz, rozmawiacie o przedstawionej już wcześniej rzeczy i nie jest to informacja nowa.

Ufff! Jeśli dotarłeś do tego momentu, możesz być z siebie bardzo dumny! Nauczyłeś się dziś pytać o wiek, kilku norweskich przyimków oraz nowych słówek, nazw krajów i narodowości! Potrafisz liczyć do stu oraz znasz dni tygodnia. Wiesz już, że w norweskim rzeczowniki mają formę określoną lub nieokreśloną i potrafisz ją utworzyć w liczbie pojedynczej. Gratulujemy i zapraszamy do dalszej nauki z Trolltungą! 🙂