Leksjon 9 Pronomer

Podczas pierwszych lekcji norweskiego poznajemy podstawowe zasady gramatyki, czyli np. w jaki sposób buduje się zdanie proste w czasie teraźniejszym. Po chwili potrafimy się przedstawić, zapytać jak się nasz rozmówca czuje i powiedzieć ile mamy lat oraz skąd pochodzimy. Mimowolnie po drugim lub trzecim zdaniu pojawia się chęć użycia zaimka osobowego dzierżawczego. Skoro powiedzieliśmy już jak my się nazywamy (Jeg heter…), a ktoś zapytał czy mamy dzieci (Har dere barn?), natychmiast chcemy przecież opowiedzieć, że nasza córka (dattera vår) nazywa się Monika, a nasz syn (sønnen vår) to Tomek. W dzisiejszym artykule postaramy się przybliżyć Wam istniejące zaimki w języku norweskim oraz zasady, jakimi należy się kierować przy ich użyciu. W tej kwestii mamy dwie wiadomości – złą i dobrą. 🙂 Zacznijmy od tej złej – zaimków jest sporo, a zwłaszcza w kwestii dzierżawczych i niestety odmieniają się w zależności od tego w jakiej liczbie i w jakim rodzaju rzeczownik określają. Dobra wiadomość jest taka, że nie wszystkie! 🙂 No to zaczynamy!

Jak w większości języków, najczęściej używanymi zaimkami, są zaimki osobowe. W norweskim są to:

• Liczba pojedyncza:

jeg – ja

du – ty

han – on

hun – ona

det – to (rodzaj nijaki)

den – to (rodzaj męski i żeński)

• Liczba mnoga:

vi – my

dere – wy

de – oni / one / Państwo (forma grzecznościowa)

Co ciekawe, o ile w języku polskim używanie zaimka osobowego nie jest tak częste – głównie ze względu na odmianę czasownika przez wszystkie osoby – tak w języku norweskim jest na odwrót:

Przykład:

Jeg heter Thomas. (Ja nazywam się Thomas)

W języku polskim powiemy po prostu: Nazywam się Thomas, ponieważ odmieniony w pierwszej osobie czasownik „nazywać się”, informuje nas już przez swoją formę która osoba wypowiada się w zdaniu. Mówimy wówczas o podmiocie domyślnym.

Na dodatkowe wyjaśnienie zasługuje również trzecia osoba, zarówno w liczbie pojedynczej jak i mnogiej. Jeśli chodzi o liczbę pojedynczą, wyróżniamy zaimki: han oraz hun, czyli ona i on, ale te zaimki dotyczą jedynie ludzi. Jeśli określamy inne przedmioty lub zjawiska, użyjemy zaimków den oraz det. Den określa rodzaj męski i żeński (określa rzeczowniki, które mają rodzajnik ei lub en), a det – nijaki (określa wszystkie rzeczowniki z rodzajnikiem et).

Jeśli chodzi o trzecią osobę liczbę, pojawia się tutaj zaimek de, który określa polskie zaimki one oraz oni, ale używamy też ich w formie grzecznościowej, kiedy chcemy zwrócić się do kogoś per Pan/Pani/Państwo.

Zwykle, w nauce norweskiego kolejnym etapem jeśli chodzi o zaimki jest zaimek zwrotny, czyli nasze polskie „się”. Problem polega na tym, że w naszym ojczystym języku zaimek ten nie odmienia się przez osoby (przy każdym zaimku osobowym zawsze używamy jednej formy się, natomiast w języku norweskim każdy zaimek osobowy otrzymuje swój zaimek zwroty.

Poniżej przedstawiamy omówione zaimki zwrotne:

• Liczba pojedyncza:

jeg (ja) – meg (się)

du (ty) – deg (się)

han/hun (on/ona) – seg (się)

• Liczba mnoga:

vi (my) – oss (się)

dere (wy) – dere (wy)

de (oni) – seg (się)

Przykład:

Jeg kan ikke snakke nå, jeg barberer meg.

Nie mogę teraz rozmawiać, golę się.

Bryr du deg?

Czy ty się martwisz?

W języku norweskim istnieje również zaimek osobowy w formie dopełnienia…

• Liczba pojedyncza:

meg – mnie

deg – ciebie, ci, cię, tobie, tobą

ham lub han – jego, jemu, nim

henne – jej, niej, ją, nią

det – je, jego, jemu, nim (używamy go tylko do innych istot niż ludzie i przedmiotów)

den – jego, jemu, nim, jej, niej, ją, nią

• Liczba mnoga:

oss – nas, nam, nami

dere – was, wam, wami

dem – ich, im, nim, nich

Przykład:

Jeg elsker deg.

Kocham cię.

Jeg lager mat til henne.

Przygotowuję jej jedzenie. (dla niej)

…oraz wspomniane we wstępie zaimki dzierżawcze. Dzięki nim, jesteśmy w stanie wyrazić własność czy przynależność.

• Liczba pojedyncza:

Jeg:

min (określa rzeczowniki w rodzaju męskim; mój)

mi (określa rzeczowniki w rodzaju żeńskim; moja)

mitt (określa rzeczowniki w rodzaju nijakim; mój)

mine (określa rzeczowniki w liczbie mnogiej; moje)

Du:

din (określa rzeczowniki w rodzaju męskim; twój)

di (określa rzeczowniki w rodzaju żeńskim; twoja)

ditt (określa rzeczowniki w rodzaju nijakim; twój)

dine (określa rzeczowniki w liczbie mnogiej; twoje)

Han/hun/den/det:

hans/hennes/dens/dets – jego / jej / jego (nie dotyczy osób – dens użyjemy do istot i przedmiotów z rodzajnikiem en oraz ei a dets do tych, które mają rodzajnik et)

• Liczba mnoga:

Vi:

vår (określa rzeczowniki w rodzaju męskim i żeńskim; nasz, nasza)

vårt (określa rzeczowniki w rodzaju nijakim; nasz

våre (określa rzeczowniki w liczbie mnogiej)

Dere:

deres – (nieodmienny) wasz

De:

deres – (nieodmienny) ich

Zaimek dzierżawczy może stać w dwóch miejscach – przed rzeczownikiem, który przyjmuje wtedy formę nieokreśloną, oraz za rzeczownikiem, który przyjmuje wtedy formę określoną. Najbardziej naturalnie brzmi zaimek znajdujący się za rzeczownikiem, co jest na przykład zakazane w innych skandynawskich językach, takich jak np. szwedzkim. Kiedy zaimek zaś stoi przed rzeczownikiem, staje się akcentowany, co oznacza, że bardzo go wtedy podkreślamy.

Przykład:

Det er mitt hus.

To mój dom.

Huset mitt er stort.

Mój dom jest duży.

Våre gjester vil drikke vann.

Nasi goście chcą napić się wody.

Bilen hennes er gammel.

Jej samochód jest stary.

Jak to mówią – najlepsze na koniec. 🙂 Prawdziwe schody zaczynają się wtedy, kiedy do głosu dochodzą zaimki zwrotne dzierżawcze:

sin – swój

si – swoja

sitt – swoje

sine – swoi, swoje

Dlaczego mogą sprawiać trudność? Zaimki zwrotne dzierżawcze określają przynależność dopełnienia do podmiotu i są niestety 🙁 identyczne z zaimkami dzierżawczymi, oprócz trzeciej osoby w liczbie pojedynczej i mnogiej. Ze względu na podobieństwa, mogą powodować wiele kłopotów. Tak jak w przypadku zaimków dzierżawczych, mogą występować zarówno przed jak i po rzeczowniku. Należy wtedy jednak pamiętać, że jeśli znajdują się przed rzeczownikiem, to rzeczownik występuje w formie nieokreślonej, a jeśli po rzeczowniku, występuje w formie określonej.

Przykład:

Han selger bilen sin.

On sprzedaję swój samochód.

Co do problemów spowodowanych podobieństwem zaimków zwrotnych dzierżawczych i zaimków dzierżawczych, poniżej przedstawiamy przykład, który powinien rozwiać dalsze wątpliwości. 🙂

Zdanie z użyciem zaimka dzierżawczego:

Han elsker kona si.

On kocha swoją żonę.

Zdanie z użyciem zaimka zwrotnego dzierżawczego:

Han elsker kona hans.

On kocha jego żonę.

—

Er norsk ditt språk? – Czy norweski to twój język? 🙂

Jeśli chcecie sprawdzić w jakim stopniu udało się Wam opanować wiedzę z zakresu zaimków, zapraszamy do uzupełnienia poniższego zadania:

Vi reiser hjem med hundene ___. (Jedziemy do domu z naszymi psami)

De inviterte foreldrene ___ til påskeaften. (Oni zaprosili swoich rodziców na wieczór wielkanocny)

Jeg pynter hjemmet ___. (Ozdabiam mój dom)

Du må skynde ___, alle har allerede kommet. (Musisz się spieszyć, wszyscy już przyszli)

Dere selger bilen ____. (Wy sprzedajecie wasz samochód)

Odpowiedzi: våre, sine, mitt, deg, deres.

#zaimki #dzierżawcze #zwrotne