Leksjon 22 Perfektum partisipp

Jeśli zapoznaliście się z zeszłotygodniowym wpisem, wiecie już, że głównym bohaterem dzisiejszego będzie perfektum partisipp, czyli imiesłów czasu przeszłego. Brzmi egzotycznie? Uszy do góry! Jeśli korzystacie z czasu perfektum, prawdopodobnie użyliście już tej formy setki razy, omawiając ją być może jako „trzecią formę z tabelki”:

Jeg har gjort det.

Zrobiłem to.

Imiesłów tłumaczy się w tym wypadku oczywiście jako czasownik, ale w celu uświadomienia sobie, czym tak naprawdę jest perfektum partisipp, warto wykonać mały eksperyment myślowy i powyższe zdanie przełożyć dosłownie, mianowicie jako „mam to zrobione”. Łatwiej będzie nam wówczas zrozumieć, dlaczego dokładnie ten sam wyraz znajdzie zastosowanie w przykładzie poniżej:

Ingenting ble gjort.

Nic nie zostało zrobione.

W obydwu tych zdaniach imiesłów nie odmienia się. Stąd niedaleko już do (prawidłowego :)) wniosku, że nie przekształcamy go w żaden sposób ani podczas konstruowania czasu perfektum, ani strony biernej. Do tego zestawu dodać jeszcze można sytuacje, w których perfektum partisipp pełni rolę orzecznika, a więc występuje w zdaniu po czasowniku „być” (nawet jeśli rzeczownik, który określa, jest w liczbie mnogiej, tak jak w tym wypadku):

Butikkene er stengt.

Sklepy są zamknięte.

Niestety nie oznacza to jednak, że jest on równie „betonowy” jak jego kuzyn, presens partisipp. Jeśli potraktujemy go jako przymiotnik, zwłaszcza w funkcji przydawki (wrzucony między rodzajnik a rzeczownik), na pewno należy go odmienić:

ei stengt dør – den stengte døra

stengte dører – de stengte dørene

Zobacz także

I na tym prawdopodobnie można by zakończyć, gdyby nie fakt, że perfektum partisipp zachowuje się inaczej w zależności od czasownika, od którego pochodzi – regularnego bądź nieregularnego. W przypadku pierwszego zestawu sprawa jest prosta – z opresji wyratuje nas po prostu końcówka -e:

(NB! W grupie v1 w formie określonej oraz liczbie mnogiej dopuszczalne są dwa warianty imiesłowu – zakończone na -ete bądź -ede)

v1

en strikket genser den strikkete/strikkede genseren

strikkete/strikkede gensere de strikkete/strikkede genserne

v2

ei lest bok den leste boka

leste bøker de leste bøkene

v3

et leid hus det leide huset

leide hus de leide husene

v4

en sydd kjole den sydde kjolen

sydde kjoler de sydde kjolene

Imiesłowy wyprowadzone od czasowników nieregularnych są już nieco bardziej kapryśne. Kluczowa będzie tutaj liczba sylab.

W przypadku jednosylabowców oraz złożeń z jednosylabowcami ponownie wystarczy nam końcówka -e:

et mottatt brev det mottatte brevet mottatte brev de mottatte brevet

Dwusylabowce z kolei upodobnią się jeszcze bardziej do przymiotników. Po pierwsze, w rodzaju męskim będą miały alternatywną końcówkę:

en skrevet/skreven tekst

Po drugie, niezależnie od tej końcówki będą ulegały typowemu dla -en „ściągnięciu”:

et skrevet brev det skrevne brevet skrevne brev de skrevne brevene

et skåret brød det skårne brødet skårne brød de skårne brødene

Skomplikowane? Wielu naszych uczniów twierdzi, że perfektum partisipp to najbardziej podchwytliwe zagadnienie norweskiej gramatyki. Mamy nadzieję, że dzisiejszy post rozjaśni na dobre Wasze wątpliwości, a jeśli Twoja motywacja do nauki norweskiego potrzebuje dodatkowego wsparcia, zapraszamy na język norweski online – indywidualne kursy prowadzone przez jednego z naszych czterdziestu wspaniałych lektorów. 🙂

#perfektumpartisipp #imiesłów #perfektum #partisipp