Det – niby po prostu to, a czasami nic z tego… 😉 Jedno z najprostszych norweskich słówek, pojawiające się z reguły już na pierwszej lekcji, potrafi nas później zaskoczyć. W dzisiejszym poście wyjaśnimy, do czego może się nam przydać, dlaczego nie warto tłumaczyć go za każdym razem w ten sam sposób i kiedy w ogóle możemy darować sobie szukanie polskiego odpowiednika. Funkcje zaimka det.
Funkcje zaimka det
Pierwsza
Jeg har et eple. Det er rødt.
Mam jabłko. (Ono) jest czerwone.
Zaimek det może zastąpić w funkcji podmiotu praktycznie każdy rzeczownik rodzaju nijakiego. Dzięki temu unikniemy powtarzania tego drugiego w nieskończoność. W polskim tłumaczeniu możemy – choć nie musimy – wówczas go pominąć. Formy pozostałych części mowy jasno wskazują na to, co w zdaniu jest podmiotem, nazywanym w takich wypadkach domyślnym. Po norwesku det będzie tutaj obowiązkowe.
Druga
Det regner.
Pada.
Pada, ale co? Dla Polaka będzie to zupełnie oczywiste, dla Norwega ponownie det będzie obowiązkowe – po norwesku po prostu nie istnieje taka kategoria jak zdanie bezpodmiotowe. Podobna sytuacja najczęściej będzie miała miejsce podczas opisywania pogody (jak w przykładzie powyżej), czynności, o sprawcy których niewiele nam wiadomo (det banker på døra – ktoś stuka do drzwi), wrażeń zmysłowych (det gjør vondt – boli) czy w stronie biernej (det sies at… – mówi się, że…).
Trzecia
Liker du sjokolade? – Ja, det gjør jeg.
Czy lubisz czekoladę? – Tak, lubię.
Bez zaimka det nie obejdziemy się też podczas tworzenia krótkich odpowiedzi. Znajdzie się on zawsze bezpośrednio po ja lub nei.
Przeczytaj także – funkcje norweskiego słowa „jo”
Czwarta
Det er Anna som har tatt avisa.
To właśnie Anna wzięła gazetę.
Det er X som… jest bardzo przydatną konstrukcją pozwalającą nam na podkreślenie, że to o tę, a nie inną osobę czy zdarzenie nam chodzi. Połączy się ona z każdym czasem, może wystąpić też w zestawie z ikke (det er ikke Anna som…), a det o dziwo dokładnie odpowiada słówko „to”.
Piąta
Det er bra med ferie.
Dobrze jest pojechać na urlop.
Doskonały przykład norweskiego skrótu myślowego. Dosłownie po prostu „dobrze jest z…” – po wielokropku możemy wstawić jakikolwiek rzeczownik, który mile nam się kojarzy. Konstrukcję można też rozwinąć, tym razem nie za pomocą przyimka med z rzeczownikiem, ale bezokolicznika: Det er bra å reise på ferie.
Szósta
Det står en vase på bordet.
Na stole stoi wazon.
W tym zdaniu tłumaczenie det nie ma najmniejszego sensu – polski, w przeciwieństwie do norweskiego, nie dysponuje tzw. podmiotem przejściowym. Dla nas będzie nim zawsze wazon, Norweg z kolei może „na chwilę” skoncentrować się nie na nim, a na samym fakcie jego obecności. 😉 To samo zaobserwujemy często w zdaniach zbudowanych wokół innych czasowników określających położenie (ligge, sitte, være, finnes), a także czasownika komme, np.:
Det sitter mange personer i salen. – W sali siedzi wiele osób.
Det har kommet flere turister. – Przyjechało mnóstwo turystów.
Det finnes få butikker her. – Jest tu mało sklepów.
***
Er det klart nå? Det håper vi! 🙂
Jeśli Twoja motywacja do nauki norweskiego potrzebuje dodatkowego wsparcia, zapraszamy na język norweski online – indywidualne kursy prowadzone przez jednego z naszych czterdziestu wspaniałych lektorów. 🙂
